Τιεν Σαν

(Όρη του Ουρανού κινεζικά). Ορεινό σύστημα της κεντρικής Ασίας, που εκτείνεται (μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Κίνας) επί περίπου 2.600 χλμ. με πλάτος έως 800 χλμ., σε κατεύθυνση ΝΔ-ΒΑ από τον ορεογραφικό κόμβο του Παμίρ έως τα υψίπεδα της Μογγολίας. Το βορειοανατολικό τμήμα αποτελείται στην πραγματικότητα από μια μοναδική ευθεία γραμμή ορεινών αλυσίδων, που συχνά ξεπερνούν τα 300 μ. και κατευθύνονται από τα Α προς τα Δ, και χωρίζουν καθαρά 2 πολύ εκτεταμένες λεκάνες τυπικά ενδορροϊκές, την Τζουγγαρία στα Β και την καθεαυτό Σινκιάνγκ, την υδρογραφική λεκάνη του Ταρίμ δηλαδή, στα Ν· στα Α το Τιεν Σαν διαιρείται σε 2 μεγαλύτερες ευθύγραμμες αλυσίδες που τείνουν να ξανακλείσουν προς τα σύνορα με το Κανσού, περιβάλλοντας μια λεκάνη καθίζησης που στο βαθύπεδο Toρφάν (–154 μ.) φτάνει το χαμηλότερό της σημείο· και στα Δ όμως διακλαδίζεται φτάνοντας προς τα ΒΔ το Μπόρο Χόλο Ούλα, που συνδέεται απευθείας με το Αλατάου της Τζουγγαρίας (Τζουγγάρσκι Αλατάου), και προς τα ΝΔ το Τερσκέι Αλατάου και το Χαλίκ Τάου, που φτάνει έως το ορεινό συγκρότημα το οποίο έχει την ψηλότερη κορυφή του στην Πικ Παμπιέντι (Κορυφή της Νίκης, 7.439 μ., την υψηλότερη του συστήματος) και στην Πικ Χαν Τενγκρί (6.995 μ., που για πολύ καιρό πιστευόταν πως ήταν η υψηλότερη κορυφή). Μεταξύ Τερσκέι Αλατάου, Χαλίκ Τάου και του Υπεριλιανού Αλατάου (Ζαϊλίισκι Αλατάου) στα Ν, Μπόρο Χόρο Ούλα και Τζουγγάρσκι Αλατάου στα Β, εκτείνεται η κοιλάδα του ποταμού Ιλί, που πηγάζει σε κινεζικό έδαφος και κατέρχεται Δ και ύστερα ΒΔ, διαρρέοντας την εκτεταμένη στεπική περιοχή του Ταουκούμ, έως ότου εκβάλει στη Λίμνη Μπαλχάς. Το Τζουγγάρσκι Αλατάου παρουσιάζει διεύθυνση ΝΔ-ΒΑ, παράλληλη στο Ταρμπαγκατάι. Από την Πικ Παμπιέντι το Τιεν Σαν διασπάται Δ και ΝΔ σε μια πολύπλοκη σειρά ορεινών αλυσίδων, που περικλείουν εκτεταμένες λεκάνες καθίζησης, όπως εκείνη που καλύπτεται από τα νερά το Ισίκ - Κουλ (1.609 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας) μεταξύ των οροσειρών Κουνγκέι - Αλατάου στα Β και Τερσκέι Αλατάου στα Ν, και η ευφορότατη της Φεργκάνα, η οποία κατακλύστηκε από λιμναία ιζήματα μόνο σε πρόσφατη γεωλογικά εποχή και που περιβάλλεται από τις οροσειρές Τσατκάλ (Τσατκάλσκι Χρέμπετ) στα Β, Φεργκάνα (Φεργκάνσκι Χρέμπετ) στα Α και Αλάι (Αλάισκι Χρέμπετ) στα Ν. Από το τελευταίο αυτό ορεινό συγκρότημα ξεκινούν ακτινοειδώς προς τα Δ οι οροσειρές του Τουρκεστάν και του Ζεραβσάν, που χωρίζονται από τον ποταμό Ζεραβσάν, και διάφορες άλλες μικρότερες, ενώ προς τα Ν βρίσκεται, εκτός από την εύφορη και ψηλή κοιλάδα του Αλάπ, που διαρρέεται από τον Κιζιλσού, η οροσειρά των Τρανσαλάι (Ζααλάι), που φτάνει στην Κορυφή Λένιν (Πικ Λένινα) τα 7.134 μ. και που αντιπροσωπεύει τον συνδετικό κρίκο του Τιεν Σαν με τον ορεινό όγκο του Παμίρ.